Logopedia

Mutyzm - przyczyny      

Gdy dziecko nie mówi, można podejrzewać wady w budowie anatomicznej aparatu mowy - krtani, podniebienia, jamy ustnej, języka, szczęk. Także uszkodzenie ośrodków nerwowych w mózgu, które odpowiadają za mowę, może być przyczyną tego zaburzenia. W takich sytuacjach diagnozuje się mutyzm organiczny.

Jednak znacznie częściej ograniczenie mowy lub jej brak ma podłoże psychiczne - jest to mutyzm funkcjonalny. Wówczas wśród jego przyczyn wymienia się:

• błędy wychowawcze (np. nadmiar zakazów);
• patologie rodzinne (alkoholizm, przemoc domowa - znęcanie się psychiczne i fizyczne nad dzieckiem), które są przyczyną bolesnych przeżyć, traumy;
• nowe sytuacje, które mogą wywoływać stres (np. pójście do przedszkola, szkoły);
• wychowywanie się dziecka w rodzinie dwujęzycznej. Wówczas mutyzm może wynikać z braku znajomości języka lub dyskomfortu związanego z posługiwaniem się danym językiem;

Inne możliwe przyczyny mutyzmu to zaburzenia komunikacji (np. jąkanie) lub całościowe zaburzenia rozwoju (np. autyzm).

U dorosłych mutyzm może być wynikiem uszkodzenia mózgu w wyniku wypadku, udaru itp. Może być również konsekwencją silnych przeżyć lub objawem choroby psychicznej (np. schizofrenii)

Mutyzm - objawy

Wyróżnia się 3 rodzaje mutyzmu:

• mutyzm całkowity

Dziecko nie mówi wcale, może natomiast szeptać, wydobywać nieartykułowane dźwięki, a nawet krzyczeć. Może także odpowiadać na zadawane pytania, kiwając głową lub wykonując inne gesty w celu komunikacji. Objawami towarzyszącymi mogą być trudności w przełykaniu, brak łaknienia.

• mutyzm sytuacyjny

Diagnozuje się go u dzieci, które mówią normalnie, a brak lub ograniczenie mowy pojawia się u nich tylko w pewnych sytuacjach - zwykle stresujących, trudnych (często jest to pójście do przedszkola, szkoły). Wówczas dziecko porozumiewa się z otoczeniem za pomocą gestów czy mimiki twarzy. Może także udzielać pisemnej odpowiedzi na pytania. Ten typ mutyzmu mija wraz ze zmianą sytuacji, która go wywołała. Na przykład - gdy pobyt w przedszkolu lub w szkole przestaje być dla dziecka nową, stresującą sytuacją, zaczyna normalnie rozmawiać.

• mutyzm selektywny (wybiórczy)

Dziecko wybiera osoby, z którymi normalnie rozmawia, a do pozostałych nie odzywa się wcale. Może także unikać kontaktu wzrokowego, stać nieruchomo, nie okazując żadnych emocji podczas próby nawiązania z nim kontaktu słownego lub odwrotnie - może wybuchnąć płaczem, uciekać lub zachowywać się agresywnie, np. kopać.

Osobami, z którymi normalnie rozmawia dziecko, zwykle są członkowie rodziny. Z kolei tymi, z którymi unika komunikacji werbalnej, zwykle są obcy dorośli. Psycholodzy często spotykają się także z sytuacją, w której dziecko rozmawia z bliskimi w domu, a milczy w przedszkolu czy szkole.

Mutyzm - diagnostyka

W celu zdiagnozowania mutyzmu należy zgłosić się do logopedy i psychologa/psychiatry, który postawi ostateczną diagnozę.

Mutyzm - leczenie

Leczenie mutyzmu należy podjąć jak najszybciej, zanim się utrwali. Polega ono na spotkaniach z psychoterapeutą. Stosuje on terapię behawioralną, która ma na celu zarówno przyswajanie nowych zachowań, jak i usunięcie tych utrwalonych, które są niekorzystne, i/lub terapię psychodynamiczną (terapeuta próbuje dotrzeć do problemów, które tkwią w nieświadomości pacjenta).

Ważne jest także zachowanie otoczenia w stosunku do dziecka. Na przykład pracownicy przedszkola czy szkoły powinni pomóc dziecku nawiązać relacje z innymi dziećmi, a także kierować do dziecka życzliwe komentarze, by poczuło się pewniej. Można także stopniowo zachęcać dziecko do mówienia poprzez zabawę (np. w głuchy telefon). Pomocne mogą być także zabawy wymagające manipulacji oddechem, np. dmuchanie baniek mydlanych.

Zebrała i opracowała: Magdalena Piotrowska